Olej kokosowy – sprawdź, co warto wiedzieć

Właściwości oleju kokosowego

Olej kokosowy jest tłuszczem roślinnym o białej barwie i stałej konsystencji. Zmienia stan skupienia na płynny pod wpływem temperatury powyżej 25°C. Duża odporność na obróbkę cieplną czyni z oleju kokosowego dobry rodzaj tłuszczu smażalniczego. Dostępne są jego dwa rodzaje: rafinowany i nierafinowany, różnią się one właściwościami fizykochemicznymi. Olej kokosowy rafinowany jest bezzapachowy, natomiast nierafinowany można rozpoznać po charakterystycznym kokosowym zapachu. Tłuszcze te różnią się także wartością odżywczą. Proces rafinacji pozbawia olej polifenoli, steroli oraz karotenoidów, a właśnie te składniki decydują o wysokiej wartości antyoksydacyjnej. Dlatego ważne jest, aby wykorzystywać głównie nierafinowany produkt o znacznie wyższej wartości odżywczej.

Olej kokosowy charakteryzuje się dużą stabilnością oksydacyjną, tzn. odpornością na utlenianie. Wiąże się to z dużą zawartością kwasów tłuszczowych nasyconych (głownie kwasu laurynowego i mirystynowego) oraz kwasu oleinowego. Stanowią one ponad połowę składu tłuszczu. Dzięki temu trwałość produktu jest bardzo duża i w odpowiednich warunkach można przechowywać go przez dłuższy czas.

W porównaniu do masła lub smalcu olej kokosowy charakteryzuje się przewagą średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Metabolizm tych związków nie wymaga udziału lipazy trzustkowej, dlatego mogą one być stosowane przez osoby z problemami z prawidłową pracą trzustki. Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe uwolnione w wyniku hydrolizy są następnie wchłaniane bezpośrednio do krwiobiegu (nie tak jak w przypadku długołoańcuchowych kwasów, które najpierw w postaci chylomikronów muszą zostać przetransportowane do wątroby). Następuje szybka beta-oksydacja w mitochondrium bez udziału l-karnityny, co czyni ten proces energooszczędnym. W konsekwencji kwasy średniołańcuchowe nie są odkładane w postaci tkanki tłuszczowej. Stanowią za to szybkie źródło energii dla organizmu.

Olej kokosowy – wpływ na zdrowie

Olej kokosowy wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Kwasy tłuszczowe w nim zawarte wpływają na uszkodzenie warstwy lipidowej osłonki wirusów, ograniczenie ich rozwoju, a także zaburzenie przekaźnictwa sygnałów w komórkach bakteryjnych. Zauważono znaczący wpływ na inaktywację m. in. wirusa HIV, opryszczki oraz cytomegalii. Warto byłoby zbadać, jakie korzyści w terapii mogłoby przynieść wzbogacenie diety o tłuszcze o działaniu przeciwwirusowym.

Działanie antybakteryjne monolauryny zawartej w oleju kokosowym obejmuje hamowanie rozwoju niekorzystnej mikroflory, jednak bez wpływu na pożyteczne mikroorganizmy bytujące w jelitach. Wykazano m. in. zahamowanie rozwoju szczepów: Clostridium, Salmonella, Escherichia coli i Helicobacter.

Warto także zwrócić uwagę na hamowanie rozwoju drożdży Candida albicans. Dzięki tym właściwościom olej kokosowy może znaleźć zastosowanie w leczeniu kandydozy. Zasadne byłoby zatem wprowadzenie tego rodzaju tłuszczu w celu leczenia i profilaktyki grzybicy przewodu pokarmowego.
Olej kokosowy charakteryzuję się wysokim potencjałem antyoksydacyjnym przewyższającym olej rzepakowy, lniany i oliwę z oliwek. Udowodniono również jego działanie przeciwzapalne. Ważna jest jednak metoda produkcji – takie właściwości wykazuje olej z pierwszego tłoczenia uzyskiwany przez ekstrakcję na zimno.

Badania dotyczące diety wzbogaconej w olej kokosowy wskazują na działanie obniżające ciśnienie tętnicze krwi oraz poprawę profilu lipidowego. Olej kokosowy podnosi zarówno poziom „złego” cholesterolu – LDL, jak i „dobrego” cholesterolu – HDL.
Istnieją również przesłanki o właściwościach przeciwnowotworowych oraz możliwości wykorzystania oleju kokosowego w zakresie ochrony komórek wątroby w oparciu o jego działanie hepatoprotekcyjne.

Ze względu na specyficzny metabolizm i możliwość szybkiego wykorzystania energii pochodzącej z oleju kokosowego stanowi on szybkie źródło energii dla mózgu oraz może znajdować zastosowanie w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera.

Zastosowanie oleju kokosowego

Olej kokosowy może być używany do smażenia, ponieważ nie ulega negatywnym przemianom pod wpływem wysokiej temperatury. Świetnie sprawdza się jako produkt do smarowania pieczywa, dodatek do wypieków, deserów czy też nawet jako dodatek do kawy, której nadaje jej delikatny posmak kokosa.

Właściwości antyutleniające, antybakteryjne oraz przeciwzapalne pozwoliły na zastosowanie oleju kokosowego również jako kosmetyku. Stosuje się go jako produkt nawilżający, wspomagający leczenie ran i otarć, ochronny przed promieniowaniem UV, a także leczniczy w przypadku problemów z trądzikiem.

Olej kokosowy – rola w odchudzaniu

Szybkie utlenianie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych ogranicza ich odkładanie w postaci tkanki tłuszczowej. W przypadku diety z udziałem oleju kokosowego zauważono także większy wzrost termogenezy poposiłkowej oraz spoczynkowej przemiany materii w porównaniu do innych tłuszczów. Natomiast wpływ na wydzielanie hormonów żołądkowo-jelitowych znajduje odzwierciedlenie w zahamowaniu apetytu.

Olej kokosowy – kontrowersje

Olej kokosowy ma zarówno spore grono zwolenników, jak i przeciwników. Skąd obawy dotyczące jego zastosowania?
Olej kokosowy dostarcza głównie nasyconych kwasów tłuszczowych (83%), którym przypisuje się kluczową rolę w rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Zaleca się redukcję ich spożycia do poniżej 10% wartości energetycznej diety. Brakuje również w nim kwasów tłuszczowych omega-3, których niedobór jest szczególnie widoczny w diecie Polaków.

Jako argument potwierdzający korzystną rolę tego tłuszczu podaje się badania przeprowadzone na mieszkańcach Australii i Oceanii w latach 30. XX wieku. Wykazały one, że mimo spożywania dużej ilości kwasów tłuszczowych nasyconych, występowanie chorób serca, nadwagi i otyłości jest duże niższe niż w Europie lub Stanach Zjednoczonych. Jednak tryb życia oraz pozostałe czynniki żywieniowe nie pozwalają jednoznacznie wskazać oleju kokosowego jako głównego czynnika wpływającego na taki stan rzeczy.

Olej kokosowy posiada mnóstwo właściwości prozdrowotnych, jednak ze względu na czynniki, które mogą wpływać negatywnie m. in. na rozwój chorób układu krążenia, nie jest to produkt, który może być stosowany bez ograniczeń. Zdrowa dieta powinna być urozmaicona i dostarczać niezbędnych składników w odpowiednich proporcjach. Dlatego nie powinno się całkowicie zastępować olejem kokosowym innych rodzajów tłuszczów.

Bibliografia
Banach K., Olej kokosowy – właściwości i znaczenie w diecie człowieka, „Journal of NutriLife” 2015, 09.
Ihnatowicz P., Olej kokosowy – dobry czy zły?, „Food Forum” 2017, 4(20), 104–106.
Jessa J., Hozyasz K.K., Wartość zdrowotna produktów kokosowych „Pediatria Polska” 2015, 90(5), 415–423.
St Onge M.P. et al., Physiologiacal effects of MCT; potential agents in prevention of obesity, „The Journal of Nutrition” 2002, 132, 329.
Price W.A., The work of Weston A. Proce; dietetics and dental diseases, Médecine & Hygiène, 1950, 8(170), 183.
Stolińska-Fiedorowicz H., Olej kokosowy – czy warto go polecać? „Food Forum” 2017, 4(20), 103–104.
Szewczyk A., Hanczakowska E., Właściwości i zastosowanie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFA) i ich monoacylgliceroli (MCM). „Wiadomości Zootechniczne” 2010, 1, 21–26.